Trước sự phát triển của y học hiện đại và cổ truyền, bài thuốc Đông y vẫn tỏ ra nổi bật với một số ưu điểm so với y học Tây như sự bền vững của tác dụng, không gây tác dụng phụ và an toàn trong sử dụng. Đặc biệt, trong trường hợp bệnh tiểu đường, nhiều người vẫn tin tưởng vào hiệu quả của các bài thuốc chữa tiểu đường Đông y trong việc quản lý bệnh.
Tuy nhiên, việc nhìn nhận và sử dụng Đông y để điều trị bệnh tiểu đường vẫn còn nhiều hạn chế do nhiều nguyên nhân khác nhau. Đôi khi, có những quan điểm quá đoan khiến cho người bệnh cảm thấy bối rối, không biết lựa chọn phương pháp nào là thích hợp.
Khái niệm thuốc tiểu đường Đông Y
Bệnh tiểu đường trong góc nhìn của Đông y thường được mô tả bằng cụm từ “tam đa, nhất thiểu,” tức là ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều và giảm cân nhanh chóng. Trong quá trình điều trị, các thầy thuốc Đông y thường sử dụng nguyên tắc biện chứng “tam tiêu,” chia cơ thể thành 3 phần: thượng tiêu (bao gồm tâm và phế), trung tiêu (bao gồm tỳ và vị), và hạ tiêu (bao gồm can, thận, tiểu trường, đại trường và bàng quang).
Nguyên nhân và cơ chế sinh bệnh
Theo quan điểm Đông y, tiêu khát trong tiểu đường thường xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm bẩm thụ tiên thiên bất túc, thói quen ăn uống không điều độ, tâm lý yếu đuối, yếu tố môi trường và nhiễm khuẩn, sử dụng thuốc không hợp lý, thói quen uống rượu, và lao động vượt quá khả năng. Những nguyên nhân này ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến chức năng của các cơ quan, đặc biệt là tỳ, phế và thận, gây ra tình trạng tiêu khát.
Nguyên tắc trị liệu
– Can thiệp toàn diện: Quan điểm này chú trọng đến việc điều chỉnh tất cả các cơ quan bị ảnh hưởng bởi bệnh, coi người bệnh là một hệ thống thống nhất. Toàn diện có nghĩa là (1) trong điều trị, phải luôn xem xét và điều chỉnh tình trạng của các cơ quan bị ảnh hưởng trong mối quan hệ ràng buộc và tác động qua lại với các cơ quan khác; (2) sử dụng tổng hợp các biện pháp, bao gồm cả dùng thuốc và không dùng thuốc, kết hợp thuốc với chế độ ăn uống, sinh hoạt, tập luyện và các phương pháp dưỡng sinh.
– Biện chứng luận trị: Điều này đòi hỏi lựa chọn thuốc và phương pháp điều trị dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, bao gồm cả các yếu tố về sức khỏe, giới tính, và tuổi tác. Điều này dựa trên việc
– Sử dụng các phương pháp tự nhiên: Điều này bao gồm châm cứu, bấm huyệt, xoa bóp, dược thiện, trà dược, cháo thuốc, tắm thuốc, tập luyện khí công dưỡng sinh và nhiều phương pháp tự nhiên khác. Nguyên tắc này dựa trên quan điểm “thiên nhân hợp nhất,” coi con người và tự nhiên là một, người bắt đầu từ tự nhiên và phát triển cùng với tự nhiên.
Phương pháp cụ thể
Có thể chia làm hai biện pháp lớn là dùng thuốc và và không dùng thuốc chữa tiểu đường.
Dùng thuốc tiểu đường
Có thể áp dụng theo 3 phương pháp biện chứng luận trị, chuyên bệnh chuyên phương và áp dụng kinh nghiệm dân gian.
– Biện chứng luận trị: Tùy thuộc vào từng loại bệnh tiểu đường, việc chọn lựa các loại thuốc và bài thuốc phù hợp là rất quan trọng. Ví dụ, với bệnh tiểu đường có biểu hiện táo nhiệt và thương phế, thường xuất hiện những triệu chứng như cảm giác khát nước mãnh liệt, tiểu nhiều lần, thường xuyên cảm thấy đói, họng khô và miệng khát, có thể chọn sử dụng bài thuốc có tác dụng làm giảm khí nhiệt và tăng dịch thừa như bài thuốc Tăng dịch thừa khí thang gia giảm.
Ngược lại, trong trường hợp bệnh tiểu đường biểu hiện là thận âm khuy hư, thường có những dấu hiệu như mất cân nặng, tiểu nhiều lần, mắt mờ và tai điếc, cảm giác nóng quanh các chi, đổ mồ hôi nhiều, họng khô và miệng khát, và đại tiện thường khô, lưỡi đỏ và không có màng nhầy, thì có thể lựa chọn sử dụng bài thuốc có tác dụng làm tăng yin và giảm khí thất như bài thuốc Tả quy hoàn gia giảm.
Trong trường hợp bệnh tiểu đường biểu hiện là tỳ hư đàm trệ, thường có triệu chứng như béo phì, chậm tiêu, cảm giác nặng ở đầu, tay chân mềm nhão, lưỡi bếu và có vết sẹo từ những răng của một con bò, thì có thể sử dụng bài thuốc có tác dụng làm giảm đàm và tăng yin như bài thuốc Hoắc phác hạ linh thang gia giảm.
– Chuyên bệnh chuyên phương: Đây là phương pháp sử dụng một bài thuốc tiểu đường cố định và áp dụng cho tất cả các loại bệnh tiểu đường, có thể điều chỉnh một chút nhưng không nhiều. Ví dụ, ở Trung Quốc, các chuyên gia y học cổ truyền đã tiến hành nghiên cứu và phát triển nhiều biện pháp trị liệu khác nhau cho bệnh tiểu đường. Các phương pháp này bao gồm tiêu khát linh, thủy điệt tam hoàng thang, giáng đường tụy phúc khang, phức phương tam tiêu thang, ích khí tư thận thang, sinh tân ngọc dịch cao, giáng đường kháng niêm phương, bối qua ẩm, ích nhân đường, giáng đường ẩm II… Thực tế, đây là một phương pháp trị liệu dựa trên việc xem xét và điều trị bệnh dựa trên biểu hiện cụ thể của từng trường hợp bệnh.
– Vận dụng kinh nghiệm dân gian: Các phương pháp trị liệu này thường rất đơn giản, dễ tiếp cận, chi phí thấp và có thể hiệu quả ở mức độ khác nhau. Tuy nhiên, kiến thức về cách trị tiểu đường này trong dân gian rất đa dạng và phong phú, nhưng thường chưa được thực hiện đầy đủ và chưa được khai thác đúng mức. Ví dụ, một số biện pháp này bao gồm việc sử dụng lá ổi, rễ cây dâu tằm, câu kỷ tử, hoài sơn, mạch môn, hoàng liên… để làm nước uống; áp dụng ép nước từ dưa hấu, cà rốt, lê, dưa chuột, bí đao, mướp đắng… hàng ngày; hoặc sử dụng con gián hoặc cương tàm sao vàng, sau đó tán thành bột để dùng.
Không dùng thuốc tiểu đường
Bệnh tiểu đường nên ăn gì là câu hỏi của mọi bệnh nhân. Chế độ ăn uống nên tập trung vào thực phẩm như râu ngô, các sản phẩm từ đậu tương và đậu đen, mướp đắng, bí đỏ, bí đao, dưa hấu, tỏi, hoài sơn, hành tây, rau cần, cà rốt, củ cải, măng, hẹ, ngân nhĩ, hải tảo, tụy lợn, cá quả, cá trạch, hải sâm… Cũng có thể áp dụng các loại cháo thuốc như cháo tụy lợn, cháo khổ qua, cháo nhị phấn trư đỗ, cháo địa cốt bì ngọc mễ tu, cháo đông qua dĩ nhân…
ThS. Hoàng Khánh Toàn
Source: clbtieuduong.com